Mag je met een automaat rijbewijs na 5 jaar schakel rijden? Die vraag hoor ik vaak, bijvoorbeeld wanneer iemand een andere auto wil kopen of tijdelijk een handgeschakelde auto wil lenen. In dit artikel leg ik helder uit hoe het echt zit, welke codes op je rijbewijs het verschil maken en welke stappen jij zet om van automaat naar schakel te gaan. Je leest het onderscheid tussen code 78 en 10.02, wat je wel en niet opnieuw moet doen, hoeveel lessen meestal volstaan en waar je rekening mee houdt bij het reserveren van je examen.
Bestaat er een 5-jaar-regel voor automaat naar schakel?
Kort en krachtig: nee. Er is geen automatische omzetting van een automaatrijbewijs naar een schakelrijbewijs na een bepaald aantal jaren. De mythe “automaat rijbewijs na 5 jaar schakel” duikt vaak op, maar je beperking verdwijnt niet vanzelf. Wil je in een handgeschakelde auto rijden, dan moet je daarvoor slagen voor een praktijkexamen in een schakelauto. Theorie opnieuw doen is niet nodig.
Controleer eerst je rijbewijscode: 78 of 10.02
Op je rijbewijs (rubriek 12) staat welke beperking geldt:
Code 78: automaat door eigen keuze
Je hebt bewust examen gedaan in een automaat. Je mag alleen voertuigen met automatische transmissie besturen binnen de betreffende categorie.
Code 10.02: automaat vanwege medische reden
De beperking is medisch. Het traject om te schakelen hangt af van je actuele geschiktheid en of je eerder een schakelrijbewijs had.
Van automaat naar schakel met code 78: zo werkt het
Wil je met code 78 overstappen naar schakel, dan volg je deze route:
- Dien een nieuwe Gezondheidsverklaring in bij het CBR. Zij beoordelen of je rijgeschikt bent.
- Volg enkele lessen in een schakelauto om koppeling, pacteren en schakelmomenten soepel te laten verlopen.
- Doe praktijkexamen in een handgeschakelde auto. Theorie-examen opnieuw doen is niet nodig.
Bij het praktijkexamen toon je je autorijbewijs B met automaatcode 78. Dat mag zelfs verlopen zijn, zolang je identiteit en categorie duidelijk zijn. Na slagen vervalt code 78 en mag je zowel in automaat als in schakel rijden.
Uit mijn ervaring met kandidaten die deze overstap maakten, is 5 tot 10 uur gerichte schakeltraining meestal voldoende. Je rijinzicht en verkeersbewustzijn zijn er al; het gaat puur om voertuigbeheersing met koppeling en schakelpatronen.
Meer algemene info over categorie B vind je hier: Rijbewijs B. Wil je eerst verdiepen in wat een automaatrijbewijs inhoudt? Bekijk dan: Automaat rijbewijs.
Medische automaat, code 10.02: route naar schakelen
Heb je code 10.02 vanwege een medische situatie, dan start je altijd met een nieuwe Gezondheidsverklaring. Het CBR beoordeelt je medische geschiktheid en kan een rijtest opleggen. Daarna zijn er twee scenario’s:
Je had nog nooit een schakelrijbewijs
Ben je medisch goedgekeurd, dan doe je een praktijkexamen in een schakelauto. Theorie opnieuw doen hoeft niet.
Je had eerder een schakelrijbewijs
Na medische goedkeuring kun je direct bij de gemeente een nieuw rijbewijs zonder automaatbeperking aanvragen. Een nieuw praktijkexamen is niet nodig.
Hoeveel lessen, kosten en doorlooptijd?
De meeste overstappers met code 78 hebben 5 tot 10 rijlessen nodig om het schakelen vloeiend te krijgen. Kandidaten met code 10.02 variëren sterker, afhankelijk van de medische aanleiding en eventuele rijtest. Plan realistisch: start met 2 à 3 verkennende lessen, laat je instructeur een inschatting geven en bouw een korte, intensieve opfrisreeks richting examen.
Kosten bestaan grofweg uit lessen, examengeld en de Gezondheidsverklaring. Rekening houdend met gangbare tarieven kom je op een totaal dat meestal lager is dan een volledig nieuw traject. Houd ook rekening met doorlooptijd voor de medische beoordeling door het CBR; die is seizoensafhankelijk.
Veelvoorkomende misverstanden uitgelegd
“Automaat rijbewijs na 5 jaar schakel” gaat vanzelf
Onjuist. Er is geen automatische omzetting. Je moet praktisch slagen in een handgeschakelde auto. Dit geldt zowel voor code 78 als voor code 10.02 (na medische goedkeuring).
Mag je incidenteel toch schakel rijden?
Nee. Rijden in strijd met je code kan een boete opleveren en heeft vaak verzekeringsgevolgen bij schade. Eerst de beperking laten vervallen, dan pas rijden in een schakelauto.
Code 78 op de motor beïnvloedt de auto?
Als je slaagt voor het motorexamen op een schakelmotor, vervalt code 78 op je motorrijbewijs. Heb je ook B met code 78, dan blijft die beperking voor B gewoon staan totdat je het B-examen op een schakelauto haalt.
Wat neem je mee naar het examen en welke bewijsstukken gelden?
Bij het B-praktijkexamen in een schakelauto toon je je bestaande rijbewijs met code 78. Een Nederlands B-rijbewijs met code 78 mag daarbij zelfs verlopen zijn; een geldig EU-, EER- of Zwitsers rijbewijs met code 78 volstaat ook. Vraag je na slagen een nieuw rijbewijs aan bij de gemeente, dan vervalt de automaatbeperking op B.
Het aanvragen van een nieuw document na slagen regel je bij je gemeente. Wil je weten hoe dat in zijn werk gaat? Lees meer over aanvragen en vernieuwen: Rijbewijs aanvragen.
Praktische tips om snel en soepel te slagen
Begin met korte, gefocuste lessen op koppeling, pacteren en anticiperen. Oefen hellingproef en terugschakelen op motorrem; dat zijn vaak de momenten waar finesse nodig is. Plan je examen zodra de basis stabiel is, zodat je ritme houdt. Merk je dat je in stadsdrukte snel spanning opbouwt, start dan buiten de spits en bouw op naar complexere situaties.
Als rijcoach heb ik gemerkt dat kandidaten die in eigen tempo thuis nog routine opdoen in een schakelauto onder begeleiding, sneller ontspanning vinden in de lesauto. Vraag je instructeur om duidelijke, herhaalbare checklists voor wegrijden, opschakelen en terugschakelen; dat geeft rust in het examenmoment.
Samengevat: “automaat rijbewijs na 5 jaar schakel” is geen officiële regel. Je beperking verdwijnt niet vanzelf. Met code 78 stap je over via een nieuwe Gezondheidsverklaring en een praktijkexamen in een schakelauto, zonder theorie. Met code 10.02 hangt het af van je medische beoordeling en je geschiedenis met schakel. Met enkele gerichte lessen en een goed gepland examen rij je daarna zorgeloos zowel automaat als schakel.
Gaat automaat rijbewijs na 5 jaar schakel automatisch in?
Nee. Er bestaat geen termijn waarna je automaatbeperking vanzelf vervalt. Wil je van automaat rijbewijs na 5 jaar schakel rijden, dan moet je slagen voor een praktijkexamen in een schakelauto. Pas na het behalen van dat examen vervalt de code en mag je ook handgeschakeld rijden.
Moet ik mijn theorie opnieuw halen als ik overstap?
Nee. Als je al een B-rijbewijs hebt met automaatcode, hoef je geen theorie-examen opnieuw te doen. Je rondt de overstap af met alleen een praktijkexamen in een handgeschakelde auto, nadat je Gezondheidsverklaring door het CBR is beoordeeld.
Heb ik met code 78 altijd een Gezondheidsverklaring nodig?
Ja. Voor de overstap van automaat naar schakel met code 78 vraagt het CBR je om een nieuwe Gezondheidsverklaring. Na goedkeuring mag je praktijkexamen doen in een schakelauto. Je toont daarbij je rijbewijs met code 78 aan de examinator.
Hoeveel lessen zijn gemiddeld nodig voor de overstap?
De meeste bestuurders hebben 5 tot 10 rijlessen nodig om schakelen vloeiend te krijgen. Je verkeersinzicht heb je al; het draait vooral om voertuigbeheersing met koppeling en schakelmomenten. Een korte, intensieve reeks werkt vaak het best richting examen.
Mag ik met een automaatrijbewijs toch af en toe schakel rijden?
Dat mag niet. Rijden in een schakelauto met een automaatbeperking is strafbaar en kan leiden tot een boete en onverzekerd rijden bij schade. Wil je van automaat rijbewijs na 5 jaar schakel rijden, regel dan eerst het praktijkexamen om je beperking op te heffen.
